Liệu ông Trump có thể ân xá cho chính mình?

Theo các chuyên gia luật, quyền lực ân xá của tổng thống Mỹ là rất lớn, nhưng cũng có những giới hạn nhất định.

Quyền ân xá của tổng thống

Khi nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump sắp kết thúc, nhiều người ủng hộ ông cho rằng ông nên cân nhắc ân xá cho các đồng minh thân cận, các thành viên trong gia đình, thậm chí cho chính ông.

Trong chương trình phát thanh tuần này, người dẫn chương trình của Fox News Sean Hannity nói rằng, Tổng thống Trump nên ân xá cho các thành viên gia đình và cho chính ông bởi ông có thể đối mặt với các cuộc điều tra “mang động cơ chính trị” sau khi rời Nhà Trắng.

Ông Trump đã ân xá cho cựu cố vấn an ninh quốc gia Michael Flynn, vậy liệu ông có thể ân xá cho gia đình và cho bản thân ông hay không? Câu trả lời là “Có thể”. Hiến pháp Mỹ trao cho tổng thống quyền khoan hồng để có thể ban lệnh ân xá cho các tội phạm liên bang, ngoại trừ các trường hợp bị luận tội. Đây có thể là quyền ân giảm nghĩa là giảm án, hoặc quyền ân xá nghĩa là xóa sạch án tích.

Tuy nhiên, quyền lực này của tổng thống cũng có giới hạn riêng. Tổng thống chỉ được ân xá cho các tội phạm liên bang. Một số tội danh như trốn thuế hay gian lận tài chính là những tội được xét xử theo cả luật liên bang và tiểu bang. Trong trường hợp này, ông Trump không có quyền ngăn các công tố viên bang theo đuổi việc truy tố với những cáo buộc kiểu này.

Lệnh ân xá có thể xóa sạch án tích cho người được ân xá, nhưng cũng đồng nghĩa với việc người đó không thể sử dụng quyền theo Tu chính án 5 để tránh phải điều trần. Nghĩa là, người được ân xá sẽ phải điều trần trước quốc hội hoặc một bồi thẩm đoàn. Nếu họ không khai báo thành thực hoặc từ chối điều trần, hành động đó sẽ cấu thành tội danh mới.

Tổng thống có thể tự ân xá cho mình?

Không có câu trả lời chắc chắn cho câu hỏi này bởi trong lịch sử chính trường Mỹ chưa từng có tổng thống nào tìm cách ân xá cho chính mình, do vậy Tòa án Tối cao Mỹ cũng chưa từng phải giải quyết một tình huống nào như vậy.

Hiện vẫn có các luồng ý kiến trái chiều về việc tổng thống có thể tự ân xá cho mình hay không. Những người cho rằng tổng thống có quyền này chỉ ra rằng hiến pháp Mỹ không nêu ngoại lệ rõ ràng, ngoại trừ trường hợp tổng thống bị luận tội.

Những người có quan điểm ngược lại thì cho rằng, hiến pháp sử dụng từ “ban” (lệnh ân xá) nghĩa là lệnh này chỉ được dùng để ban cho một người khác không phải tổng thống, nói cách khác tổng thống không thể ân xá cho chính mình.

Brian Kalt, giáo sư luật của Đại học Michigan, nói ông Trump hoàn toàn có thể thử ân xá cho mình vì “hiến pháp không nói rõ về điều này”. Tuy nhiên, ông cũng ủng hộ quan điểm cho rằng tổng thống tự ân xá là vi hiến bởi không ai được coi là thẩm phán trong vụ án của chính mình.

Washington Post dẫn nhận định của các chuyên gia luật cho rằng, Tổng thống Trump vẫn có thể tự ân xá cho mình dựa trên Tu chính án 25. Theo tu chính án này, phó tổng thống sẽ tạm trở thành “tổng thống lâm thời” khi tổng thống không thể điều hành chính phủ. Ví dụ năm 2002 và 2007, khi chuẩn bị nội soi, ông đã tạm chuyển giao quyền lực cho phó tổng thống Dick Cheney.

Mary C. Lawton, quyền Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mỹ, từng cho rằng tổng thống có thể tuyên bố tạm thời không thể điều hành chính phủ, được phó tổng thống (người được chỉ định làm tổng thống lâm thời) ân xá.

Ân xá cho đồng minh và người thân

Hiến pháp Mỹ không cấm tổng thống ân xá cho đồng minh và các thành viên trong gia đình ngay cả khi lệnh ân xá có vẻ như tư lợi, xung đột lợi ích hay kéo theo những phản ứng chính trị.

Năm 1993, trước khi mãn nhiệm, Tổng thống George Bush đã ân xá cho 6 bị cáo trong bê bối Iran-Contra vốn là các quan chức trong chính quyền tổng thống Ronald Reagan đã bí mật tạo điều kiện bán vũ khí cho Iran. Năm 2001, trước khi hết nhiệm sở, Tổng thống Bill Clinton đã ban hành một số lệnh ân xá gây tranh cãi, trong đó có lệnh ân xá cho em trai của vợ, Roger Clinton.

Tổng thống Trump đã ân xá cho ông Michael Flynn, một cựu đồng minh. Điều này làm dấy lên đồn đoán ông có thể đang cân nhắc ân xá cho hàng loạt đồng minh và nhân vật thân cận khác. NBC đưa tin, Bộ Tư pháp Mỹ đang điều tra âm mưu hối lộ Nhà Trắng để được Tổng thống Trump ân xá trước khi ông mãn nhiệm.

Minh Phương
Theo NYTimes, WSJ